دەرھێنەرێ کورد مانۆ خەلیل " من دخوەست کو سینەما ل کوردستانا رۆژاڤا چێکم نە ل ئەورۆپا" ...ھۆزان ئەمین
دەما سینەما کوردی تێ گۆتن بێ گومان دەرھێنەر و ئاکتەرێن وان فلمان تێن بیرا مرۆڤ، یەک ژ وان کەسێن کو موھرا خوە ل سنەما کوردی خستیە و ناڤوودەنگێ وی بەلاڤ بوویە، مانۆ خەلیله، کو وەک دەرھێنەرەک کورد د ناڤ سينەما جیھانی دە ھاتیە ناسکرن، و خودان رەولەک گرینگە د پێشخستنا بەرھەمێن سینەما کوردی .
مانۆ خەلیل ل باژارێ قامشلۆ د سالا ١٩٦٤ ژ دایک بوویە، و دبستانا خوەیا سەرتایی و ئامادەیی ل ور قەداندیە، و پشترە ل زانکۆیا شامێ دیرۆک و یاسا خوەند، لێ تەمام ناکەوو د سالا ١٩٨٦ بەرێ خوە دايه وەلاتێ چەکۆسلۆڤاکیا و ل ور ئاکادێمیا سینەمایێ، و بەشێ دەرھنێری قدانديه.
د سالا ١٩٨٨ یەکەم کورتەفيلم بەرھەم ئینایە ب ناڤێ "Oh world"، و ھەتا سالا ٢٠١٢ ل سەر کارێ خوە ب دەرھێنەریا فلمێ „مێشڤان- ئاپێ ئیربۆم“ بەردەوامە، و گەلەک بەرھەم د ناڤا ڤان سالان دە، دەرھێنانە، ژ وان فلمان ژی ( دڤیدێ تۆلھلدان - ئالأنفال، "ب ناڤێ ئاڵاھ، باعەس و ساددام" “خەونێن رەنگین”، “بوھستا ئەدەن”
مانۆ خەلیل نھا ل سویسرە دژی و وەکە دەرھنێر، و پرۆدوسەنت خەباتا خوە ددۆمینە. بەری دو سالان شركه تا پرۆدوکسیۆنا فلمان “فرامە فلم” ل باژارێ بەرنێ دامەزراند، مە دەلیڤە دیت کو ئەم چەند پرسان ژێ بکن و سپاسی بەرسڤا مە دا.
- تە بەشداری د فەستیڤالا دھۆک یا ناڤنەتوی دە کر، تو کارە ژ مەرە بەحس بکە؟
راستە، فلمێ من مێشەڤان، کو ژ پرۆدوکسیۆنا تەلەڤسیۆنا ئارتەا ھکۆمی سویسری، ئەڤ فلم ڤێ سالە کەتە سەر پەردا سپی دە، دەستپێکا سالا نوو دجێ ئەلمانیا و ل ھەمو باژارێن وێ تێ شانیدان.
فلم ل فەستیڤالا دوھۆکێا ناڤنەتەوی ھات سان دان، و خەلاتا باشترین فلمێ “دۆکومەنتار” ستاند. راستی بۆ کوردەکی وەک من، سەرفرازیکە، کو ل کوردستانێ ژی فەستڤال ب ڤی ئاوایی ل دار کەڤن، ئەرە ھەر کو فەستیڤالا دوھۆکە سالا خوەا دویەمینە و سینەما ل جیھانێ ژ ١٢٠ سالان دە ھەیە، ئەڤ ژی ب رەوشا کوردان و ئازادیا وا ھاتیە گەرێدان. ھەر رێژیمەن سەردەست نەدھستن کو سینەما ل ناڤ کوردا پەیدا ببە، لێ مە زۆرا وان بر.
- سینەما کوردی ل گۆرا وە د چ ئاستێ دەیە؟
راستی گاڤا کو م دەست ب خوەندنا سینەما د سالا ١٩٨٦ ئان کر، سنەماڤانێن کورد ھەما تونەبون، جەند ناڤێ ئاماتوران دھات گۆتن، کو ئاکادێم نەخوەندبون. ب ئاڤاکرنا ھەرێما کوردستان گەلەک ئالیکاری بۆ فلمان ھات دانین، خۆرتێن کورد ژ کوردیستانا رۆژھلات فرسەتەک دیتن کو ل ور ب ئالیکاریا ھوکومەتا کوردستان فلمان جێکن. ڤان سالێ داوی گەلەک فلم ھاتن جێکرن، لێ د نەرینا من دە ھەتا رۆژا ئیرۆ مرۆڤ نەگارە بێژە سینەما کوردستانی ئاڤا بویە، یان ژی ھەیە. سینەما روھێ گەلە، سینەما جولتورا گەلە، و گاڤا کو گەل نە ئازاد بە، سینەما ل کوردستان تونەبن، کو مرۆڤ فلمان لێ نسان بدە تونەبن، جنەما ژی نینە. سینەما ھەما نە دو سێ فەستیڤالن. یان ژی کو فلمەکی کوردی جو فەستیڤالەکێ و خەلاتەک ستاند، نایێ وە وەتێ کو جنەما کوردستان ھەیە.
نھا فلمێ من “مێشەڤان” شەش مەھان ل سینەما سویسرا کەتە دستربوسیۆنە و ب دەھان ھەزار خەلک تەماشە کرن، ما گەلۆ ئەڤ سینەما کوردە؟؟
- تو ل سەر رەوشا رۆژاڤا و ل سەر خاکا وێ ژبۆ کارەکی سینەمایی نافکرە، گەلۆ؟
راستە، م دو سیناریۆ نڤیساندنە “قامشلۆ” و “خەونێن وندایی”، ھەما کو دەرفەت ژ مرە وەرە ئەز فلم ل ور دکشینم. لێ مخابن ھەتا نھا دورفەتێن ماددی و ئەکۆنۆمی پەیدا نە بوونە، لێا ئاسایی نەبەلیە، کو ئەز کاربم فلم ل ور جێکم. ژ دەستپێکێ دە، گاڤا کو م دەست ژ خوەندنا یاسا (ھوقوق) و دیرۆک ل شامێ بەردا و م بەرێ خوە دا جەکۆسلۆڤاکیا بۆ کو ئەز سینەما بخوینم، م دخوەست کو ئەز سینەما ل کوردستانا رۆژاڤا و نە ل ئەورۆپا چێکم.
- چ کار ل بەر دەستێ وە ھەیە، و ت ژ کارێ خوە رازیە گەلۆ ؟
د سەرێ سالا نوو دە ئەزێ دەست ب کشاندنا فلمەکی درێژ ب ناڤێ „ھەچەجیکێ“ بکم، فلم وێ ل سویسرا و ل کوردستانا باشوور وەرە کشاندن.
گەلۆ ئەز ژ کارێ خوە رازیمە یان نا؟ ئەڤ پرسەک گەلەک گرنگە. بۆ من ھەر فلمەکی من، وەکە زارۆکەک منە. بەرا جاوا بە، سێرین بە یان ژی تاعەل بە، ھەر زارۆکا منە. جارنا ئەستەنگی دەردەکەڤن پێسیا من، لێ ئەز ھەردەم ب دەستێ خوە، ب قەوەتا خوە دخوازم ب سەرکەڤم. ھەتا رۆژا ئیرۆ ت ئالیکاری ژ ھوکومەتا کوردستان بۆ من نەبویە. ھەتا رۆژا ئیرۆ تو پارتیێن کورد ژ من رە نەگۆتنە ما گەلۆ ج بۆ تە لازمە، ھەتا رۆژا ئیرۆ ئەز سەرفرازم و ئەڤ دەرکەفتنەک گەلەک مەزنە، گاڤا کو مرۆڤ ژ تو کەسی رە نەبە کۆلە.
*************
- 2599 خوێندنەوە
