‘Stêrkên’ Rênas Jiyan li ‘Zêrzewanê’ bişkivîn

Pênûsa xurt û nûjen a wêjeya Kurdî Rênas Jiyan bi berhemeke nû û mezin careke din derî li cîhaneke nû vedike.

Romana wî ya nû ya bi navê "Stêrk Dibişkivîn Li Zêrzewanê" ji aliyê Weşanên Belkî ve gihişt ber destê xwêneran.

Ev romana ku bi qebareya xwe ya 680 rûpelî balê dikişîne, soza rêwîtiyeke kûr û dirêj a nav bîr, zarokatî û welêt dide.

Rênas Jiyanê ku ji sala 1999an ve bi dîwana xwe ya navdar "Janya" kete nav xwêneran û mohra xwe li helbesta Kurdî ya modern xist, di van çend salên dawî de ne tenê wekî helbestvan, her wiha wekî romannivîs, ramanger, weşanger û damezirînerê ekola felsefî ya "Çirûskîzm"ê jî derket pêş.

Piştî romanên wekî "Spîtama" ku em dibirin kûrahiya felsefeya Zerdeştî û mîtolojiya Kurdan, "Bacanên Pelçiqî" ku li ser feodalîzm û karakterên jin ên xurt disekinî û "Kavirên Anarşîst" ev berhema nû wekî qonaxeke din a girîng di karnameya wî ya wêjeyî de tê dîtin.

Vegereke li Bîranînên Zarokatiyê

Naveroka ku ji hêla Weşanên Belkî ve ya ku navenda wê li Amedê ye, ji bo romanê hatiye parvekirin, xwêneran dibe nav hembêza germ a bîranînên zarokatiyê.

Di bin siya "lodên pûş" de, di nav bîna xweş a kayê de, cîhaneke ewle û bêxerabî tê avakirin.

Lehengê romanê, Tîtal û hevalên wî di wan "qulên pûş" de, ku ji qesran xweştir in, xwe dispêrin hev û qala xeyalên xwe, dersên medreseyê û tirsên xwe yên ji "ji-me-çêtiran" dikin.

Ji vê perçeyê diyar dibe ku Jiyan careke din bi zimanekî helbestî û şêrîn, xwêneran vedixwîne cîhaneke ku tê de "lod dê ne, lod mal in, lod welat in".

“Gava wek niha dibû zivistan û bayê kur dihat Tîtal û zarokên din diçûn talda wan lodan, pişta xwe dispartin pûş, diketin qulên pûş, wiha germ bû, wiha ewle bû, wek mirov ji xwe re di dawa diya xwe de be eyn. Lodan ew hembêz dikirin. Bîna pûş pir xweş bû. Lodan ew diparastin. Lod dê bûn, lod mal bûn, lod welat bûn, lod stêrkên dûr bûn, lod Rêya Kadizan bûn...”

Rênas Jiyan: Dengê Nifşekî

Rênas Jiyan sala 1974an li Qosera Mêrdînê, di nav salên zext û qedexeya li ser zimanê Kurdî de, ji dayik bû.

Ew beşek ji wî nifşî ye ku di nav tunebûnê de hebûn afirand û bi kovarên wekî Rewşenê re dest bi geşkirina wêjeya Kurdî kir.

Jiyana wî bi xwe jî şahidiya dîroka nêz a Kurdan e, ji ber xebatên li ser zimanê Kurdî hatiye girtin, sirgûnkirin û destserkirin lê belê, wî ti carî dev ji pênûsa xwe berneda.

Ji bilî helbest û romanan, Jiyan bi pirtûkên xwe yên teorîk û felsefî jî tê naskirin.

Bi "Çirûskîzm"ê, wî hewl da ku bingeheke felsefî ya bi Kurdî saz bike û berê civakê bide "ronahî" û "azadiyê."

Di heman demê de, wek edîtorê Weşanên Belkî û dîrektorê kovara Çirûsk, ew bûye yek ji kedkarên sereke yên qada weşangeriya Kurdî ku derî ji gelek pênûsên ciwan re vekiriye.

Çaverêtiyeke Mezin

Derketina romana "Stêrk Dibişkivîn Li Zêrzewanê" di nav xwêner û rexnegirên wêjeya Kurdî de bûye sedema kelecaneke mezin.

Xwênerên ku bi zimanê kûr û felsefî yê Jiyan aşina ne, bi mereq li benda wê ne ku ka vê carê nivîskar dê wan bibe kîjan kûrahiyên mirov, civakê û welêt.

Rênas Jiyan bi vê berhema xwe ya nû careke din piştrast dike ku ew yek ji stûnên sereke û dengên herî berhemdar ên wêjeya Kurdî ya hevdem e.

Hewlêr (Rûdaw)