Herdu nemir ên ku mirin mirandin,kesayetiyên ku jiyana asteng westandin, bi viyan ên xwe dildarî vejandin.Ji hîmên ked û bizavên xwe yên bê hempa, di bindariya welat ê merc dijwar de (parçebûn, hejarî, têkilhevî, veqetandin) bilindbûn bi serfirazî ava kirin.
Hunermand ê xwedan peyam li pey amancan peziya ,di hemî çaterî yê rêyan de li jiyangeha xwe digeriya ,ewî mebesta xwe dirawestgeha şoreşê de dît.
Roja 9 tebaxê 1972 helbestvanê Kurd Qedrî can koça xwe ya dawî kir û îsal 44 sal li ser koçkirina nixuriyê kovara Hawarê Helbestvan Qedrî Can ne weke ku Mîr Celadet Bedirxan ew binav kiriye, derbas dibin.
‘Sêyemîn Mehrîcana Kurteçîrokê ya Rojava’ bi durişmeya “Li ser lorîkên dayîkan em çîrokên xwe birêsin” bi beşdariya 55 çîrokên ji Rojava, Başûrê Kurdistanê û Ewrûpayê destpê kir.
2yemîm Pêşangeha Pirtûkan a Amedê ku Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê li dar dixe bi beşdariya 72 weşanxaneyan li Sumerparkê dest pê kir. Hevşaredar Gultan Kişanak di pêşangehê de axivî, diyar kir ku TUYAP ji ber hin sedeman pêşangeh venekir û got, “Ji ezmûna sala par diyar bû ku em dikarin vî karî bikin.”
Ji Evîna Rojên Kevin:
Gorişme: Çavpêketina Serxetiyan û Binxetiyan
Di salên 1961/1962/1963/an de, rola qaçaxa ku di gundên ber sînor re dibû, qube û mezin bû..
Stranbêja kurd a navdar Eyşe Şan li bajarê Dêrikê ya Rojavayê Kurdistanê bi semînarekê hate bibîranîn. Nivîskar û rewşenbîrên Dêrikê dibêjin ku divê nifşên nû jî hunermendên weke Eyşe Şan nas bikin ji bo ku ew jî kultûr û çanda xwe biparêzin.
3yemîn Festîvala Şanoyê ya Amedê ku ji aliyê Şanoya Bajêr a Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê ve tê lidarxistin, bi lîstika Spîmend dest pê kir. Hevşaredar Firat Anli bi destpêkirina festîvalê re lîstikvan û derhêner bi kulîlkan pîroz kirin û diyar kir ku gelê Amedê hefteyekê dê bi zimanê xwe li lîstikan temaşe bike û xwest ku salon vala neyêne hiştin.
Hozan Emîn - Sadiq Behadînê Amîdî wêjevan û filoklorek nasekî bi nav û denge li devera Behdînan û di nava rewşenbîrên kurd de li tevayî Kurdistanê û zaniyarekî hêja
Îsa Hesen di sala 1970'an de li Beyrûtê- Libnanê ji dayik bû.
Li wir biçûkaniya xwe qedand di nav maleke kurdperwer de jiya û di sala 1982'an de di Rêxistina Kurd ên Beyrûtê de di nav koma wê ya folklorî cih girt.
Hesen di sala 1984'an berê xwe da Fransa û li wir jiyana xwe biserî kir û xwe da nasîn mîna hunermendekî kurd.
Îro 9/8/2015, salvegera koça dawî ya helbestvan û nivîskarê Kurd Qedrî Can e, ku 43 di ser wefata wî re derbas bûn.
Qedrî Can, helbestvan û nivîskarekî Kurd bû. Ew bi navê Abdulqadir Can li Dêrika Çiyayê Mazî (Mêrdîn) di sala 1911'ê da hate cîhanê.
Pîşeya destkarî ya çînî ku bi taybetî nexş û motifên kurdî têne xemilandin ji Amedê belavê gelek deverên cîhanê dibe.
Yekbûn Yaş yek ji jinên ku li Amedê vê pîşeya çîniyê pêk tîn e. Çîniyên ku Yekbûn Yaş çê dike ji Vatikanê re û gelek serokdewleta re têne şandin.
Di sala 1976an de, piştî ku mala seydayê Cegerxwîn ji Şamê vegeriya Qamişlo, pêwendiyên min pêre çêbûn û her pêlekê ez diçûm serdana wî. Di wan serdanan de, gelek caran navê (Farûqê Mela Hajî), wek dostekî Cegerxwîn yê nêzîk dihat holê.
Hejmarek ji helbestvanên kurd li Rojavayê Kurdistanê bûne navdar û xwedî bandor. Lê berhemên gellek dahêneran ji wan hatine piştguhkirin. Herwiha jiyana wan jî di hejariyê de derbas bû û destnivîsên beşekî ji wan winda bûn.
Berken Bereh dibêje, her kurdekî divê di jiyana xwe ya rojane de bi zimanê xwe daxwaz, xwestek, êş, kul, hêrs, evîn û hemû derûniya xwe vebêje.
Li Kurdistanê 15 gulanê wekî roja zimanê kurdî hatiye qebûlkirin. Gelo di 21-mîn sedsalê de rewşa zimanê kurdî ku zêdetirî ji 40 mîlyon kes pê dipeyîve, çawaye?
Radyoya Dengê Orkêş ku ji beriya 7 mehan li bajarê Amûdê weşana xwe dike, di nava civaka kurd, ereb û Suryani de pir hatiye hezkirin û bûye dengê rast ê pêkhateyên Amûdê
Nivîskarê navdar ê kurd Yaşar Kemal roja 28-2 li bajarê Stenbolê di temenê 92 saliyê de xatir ji jiyanê xwest.
Navê rast ê Yaşar Kemal, Kemal Sadiq Gokçelî ye û sala 1923ê li gundê Hemîte yê bajarê Osmaniyeyê yê Tirkiyeyê hatibû dinê.
Nivîskarê navdar ê kurd Yaşar Kemal di bûyerekê de çavekî xwe ji dest dabû. Jiyana wî ya zarokiyê pir dijwar bû.
Melayê zimanzan û helbestvan.. Melayê ku di bin bandora helbestên hevalê xwe Cegerxwîn de şiyar û serwextî derd, jan û nexweşiyên civata xwe bû û li ber şêx Elaeddînê Xiznewî rabû..
Roj 13.11.1960î, roja bîranîna 54 saliya serpêhatiya Agirê Sînema Amûdê ye, roja şehîdbûna 280 xortên ciwan , xwendevanên dibistana Xezalî û Mutenebî li bajarê Amûdê.
Tevî rewşa me kurdên Rojava a aloz, diltezîn û dijwar, me çend nivîskarên kurd; Derwêş Xalib, Deham Hesen û ez, yên em pêwendîdarbûn bi Seydayê Cegerxwîn re li bajarê Qamişlo, berî çûna wî a Swêd, me ji erkê xwe dît ku em nehêlin roja koçkirina Seydayê Cegerxwîn derbas bibe bêyî ku em wî bibîr bînin.
Ji nav van çend malbatên dêrîn, ku di bajarê Amedê de, ji sedê salan ve dijiyan, wek malbata: Zulfî Zade, Birincî Zade, Hacî Îbrahîm efendî û Cemîl Paşa,
Bi helkeftina ku di roja 15.07.2014an de 63 sal di ser koçkirina mîr Celadet Bedrxan re derbas dibe, bi min xweş e ku ronahiyê berdim dor pêşgotina wî ji dîwana Cegerxwîn a yekemîn re. Wek ku diyar e, gelek navdarên kurd pêşgotin ji dîwanên seydayê Cegerxwîn re danîne:
Îbrahîm Metînî kî bû?Ew helbestvanê kurdên Libnanê ye. Evîndarê Kurd û Kurdistanê bû.. Sofiyekî Mîr Kamîran Bedirxan bû.. Hezkerê ziman û peyva kurdî a resen bû.. Ew ji Kurdistana bakur, çiyayê Omeriyan, gundê Metîna ye..
